Ustawa o kredycie konsumenckim – co nadal zaskakuje wielu pośredników?

Choć ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2022 poz. 246, ze zm.) obowiązuje od lat, wciąż zaskakuje wielu pośredników swoją złożonością i zakresem obowiązków. Niektóre jej zapisy są pomijane, interpretowane błędnie lub lekceważone w praktyce. Tymczasem uchybienia mogą skutkować poważnymi konsekwencjami – od utraty prawa do wynagrodzenia, po sankcje administracyjne lub cywilne.

1. Pośrednik podlega pełnej odpowiedzialności – nie tylko instytucja finansowa

Wielu pośredników niesłusznie zakłada, że skoro kredytodawcą jest bank lub firma pożyczkowa, to pełna odpowiedzialność spoczywa na tej instytucji. Tymczasem art. 59b ustawy wskazuje, że pośrednik kredytu konsumenckiego podlega nadzorowi KNF i samodzielnie odpowiada za prawidłowość realizacji obowiązków informacyjnych, prezentację oferty czy zgodność działań z przepisami.

2. Obowiązki informacyjne – nie tylko formularz informacyjny

Obowiązki pośrednika względem klienta nie ograniczają się do przekazania tzw. formularza informacyjnego. Ustawa nakłada szereg wymogów, w tym:

• przedstawienie reprezentatywnego przykładu kosztów kredytu,
• poinformowanie o skutkach zaległości i ewentualnych kosztach windykacji,
• obowiązek przeprowadzenia oceny zdolności kredytowej (jeśli działa w imieniu kredytodawcy),
• rzetelne przedstawienie pełnych kosztów całkowitych kredytu (RRSO, prowizje, ubezpieczenia, opłaty dodatkowe).

W praktyce błędem jest przekazywanie nieaktualnych dokumentów, nieuwzględnianie składek ubezpieczeniowych w kosztach lub brak potwierdzenia spełnienia obowiązku informacyjnego (np. przez brak podpisu klienta na formularzu).

3. Forma umowy i dokumentacja – nie tylko papier

Zgodnie z ustawą, umowa kredytu konsumenckiego musi być zawarta na trwałym nośniku. Coraz więcej pośredników stosuje elektroniczne środki komunikacji, ale nie zawsze spełniają one wymogi „trwałości” – zwłaszcza przy braku podpisu kwalifikowanego lub potwierdzenia otrzymania dokumentów przez klienta.

Pośrednicy powinni każdorazowo zadbać o:

• potwierdzenie przekazania formularzy informacyjnych i umów przed zawarciem kredytu,
• utrwalenie zgód i oświadczeń na trwałym nośniku (PDF z datą, nagranie, potwierdzenie e-mail),
• archiwizację dokumentów przez okres wymagany ustawowo (minimum 5 lat).

4. Wynagrodzenie pośrednika – ryzyko utraty prowizji

Zgodnie z ustawą, pośrednik nie może otrzymać wynagrodzenia, jeśli nie jest ujawniony wobec klienta i nie dopełni obowiązków informacyjnych. Klient musi wiedzieć:

• kto jest stroną umowy pośrednictwa,
• czy pośrednik działa w imieniu kredytodawcy, czy niezależnie,
• czy i w jakiej wysokości otrzyma prowizję od kredytodawcy.

Brak tych informacji może skutkować nieważnością umowy pośrednictwa, a tym samym – utraceniem prawa do jakiejkolwiek prowizji, nawet jeśli kredyt został skutecznie udzielony.

5. Obowiązek rejestracji w KNF – nadal nie każdy o tym wie

Od 2021 r. pośrednicy kredytu konsumenckiego podlegają obowiązkowi rejestracyjnemu w KNF. Wpis do rejestru RPKiP jest warunkiem legalnej działalności. Działanie bez wpisu grozi grzywną do 500 000 zł i zakazem prowadzenia działalności.

Wielu pośredników błędnie zakłada, że wystarczy zgłoszenie do banku lub firmy pożyczkowej – tymczasem formalny wpis do rejestru i zgłoszenie agentów to obowiązek ustawowy, a jego brak wyklucza możliwość otrzymania legalnego wynagrodzenia.

6. Ochrona konsumenta przed „sprzedażą wiązaną”

Pośrednicy muszą wykazać szczególną ostrożność przy oferowaniu pakietów zawierających kredyt i inne produkty – np. ubezpieczenia, karty kredytowe, abonamenty. W wielu przypadkach klient ma prawo do:

• zawarcia umowy kredytu bez produktów dodatkowych (lub wyboru z alternatyw),
• odstąpienia od umowy kredytowej bez kosztów dodatkowych w terminie 14 dni (art. 53 ustawy).

Sprzedaż wiązana, która narusza te zasady, może zostać uznana za praktykę nieuczciwą – a pośrednik, jako uczestnik procesu, również ponosi ryzyko odpowiedzialności cywilnej i reputacyjnej.

Podsumowanie

Ustawa o kredycie konsumenckim, choć powszechnie znana, nadal stanowi źródło licznych błędów i ryzyka w codziennej pracy pośredników. Warto na nowo przeanalizować obowiązki ustawowe, skonsultować procedury z prawnikiem i wdrożyć checklisty zgodności – bo uchybienia często nie wynikają ze złej woli, lecz z przyzwyczajeń sprzed nowelizacji.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. 2022 poz. 246, z późn. zm.)
• Wyroki TSUE i orzecznictwo UOKiK dotyczące RRSO i sprzedaży wiązanej
• Wytyczne KNF dotyczące pośredników kredytowych